پایان نامه مفهوم و مبانی تئوریك خسارت معنوی

پایان نامه مفهوم و مبانی تئوریك خسارت معنوی

مقدمه

از نظر اسلام ، انسان ، برترین موجود عالم است كه خداوند از روح خود در او دمیده و فرشتگان را امر كرد تا بر او سجده كنند و او را به عنوان خلیفه‌ی خود در زمین برگزید اگر چنانچه آدمی حرمت خود را حفظ كند و حركت تكاملی را به درستی طی كند به جایی می‌رسد كه از ملائك هم بالاتر می‌رود و به موقعیتی می‌رسد كه در خیال نمی‌گنجد .
« رسدآدمی به جایی كه به جز خدا نبیند             بنگر كه تا چه حد است مقام آدمیت »
انسان با چنین موقعیت و جایگاه ممتازی هم سلامت و تمامیت جسمانی و اموال و متعلقات او مورد تأكید است و باید از هر گونه تعرض مصون بماند و هم حفظ حرمت و شخصیت او از جنبه‌های گوناگون در اسلام مورد احترام بوده و بر صیانت آن تاكید شده است ، و بر خسارت‌های وارده بر آن عنایت بیشتری دارد . زیرا پیامبر عظیم الشأن اسلام هدف از بعثت خود را كامل نمودن فضایل اخلاقی عنوان می‌كند كه یكی از وجوه فضایل اخلاقی رعایت حقوق معنوی افراد است .

فهرست مطالب

مقدمه    
بخش اول : كلیات     
فصل اول : مفهوم و مبانی تئوریك خسارت معنوی     
مبحث اول : معانی و ملاك‌ها و ریشه‌های تاریخی مفهوم خسارت معنوی     
1-1-1-    معنی لغوی خسارت     
1-1-2-    معنی اصطلاحی خسارت     
1-1-3-    انواع تقسیمات خسارت و معیار آن    
الف – خسارت ناشی از نقض قرارداد     
ب- خسارت ناشی از تقصیر غیر قراردادی یا عمل نامشروع     
ج- خسارت ناشی ازارتكاب جرم    
1-1-4-    ملاك تشخیص خسارت مادی از معنوی     
1-1-5-    تعریف خسارت معنوی     
1-1-6-    تقسیمات خسارت معنوی     
1-1-7-    پیشینه‌ تاریخی مفهوم خسارت معنوی در اسلام و قوانین كهن     
1-1-8-    پیشینه تاریخی خسارت معنوی در حقوق ایران     
1-1-9-    نگاهی تاریخی به خسارت معنوی در فرانسه     
مبحث دوم : اركان مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی و شرایط مطالبه آن     
1-2-1- وجود ضرر     
1-2-2- ارتكاب فعل زیانبار نامشروع     
1-2-3- رابطه سببیت بین فعل زیانبار نامشروع و خسارت موجود     
1-2-4- دفاع مشروع    
1-2-5- اجرای حكم قانون یا مقام صلاحیت‌دار     
1-2-6- اجبار     
1-2-7- اضطرار     
1-2-8- اجرای حق     
1-2-9- شرایط ضرر قابل جبران در خسارت معنوی     
الف –خسارت باید قطعی و مسلم باشد    
ب- خسارت باید مستقیم باشد     
ج - خسارت باید جبران نشده باشد     
د- خسارت باید قابل پیش‌بینی باشد     
مبحث سوم : مبانی مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی     
1-3-1- نظریه تقصیر     
1-3-2- ایرادها به نظریه‌ی تقصیر     
1-3-3- نظریه خطر     
1-3-4- ایرادها به نظریه خطر     
1-3-5- نظریه تضمین حق     
1-3-6- نظریه مختلط     
1-3-7- مبانی مسئولیت مدنی ناشی از ایراد خسارت معنوی درحقوق موضوعه
ایران و فرانسه     
1-3-8- فقه و حقوق اسلامی و نظریه تقصیر و نظریه خطر     
فصل دوم : مسئولیت ناشی از خسارت معنوی در حقوق اسلام و اندیشه‌های دكترین‌های
حقوقی فرانسه     51
مبحث اول : خسارت معنوی در حقوق اسلام     52
2-1-1- مستندات و مدارك قاعده لاضرر     52
2-1-2- انطباق عنوان ضرر با خسارت معنوی     56
2-1-3- انطباق عنوان ضرار با خسارت معنوی     57
2-1-4- شمول لفظی قاعده لاضرر بر اثبات جواز مطالبه‌ی خسارت معنوی    58
2-1-5- قاعده نفی عسر و حرج و جبران خسارت معنوی     65
2-1-6- انطباق عنوان حرج بر خسارت معنوی     66
2-1-7- قاعده اتلاف و تسبیب     69
2-1-8- وجوه افتراق و اشتراك ، اتلاف و مباشرت و تسبیب     70
2-1-9- قاعده غرور     72
2-1-10- بنای عقلا و جبران خسارت معنوی     74
مبحث دوم : مفهوم و ماهیت دیه و جبران خسارت معنوی     76
2-2-1-معنای دیه در لغت واصطلاح فقه و حقوق     76
2-2-2- پیشینه‌ی تاریخی دیه     77
2-2-3- ماهیت دیه و جبران خسارت معنوی     79
2-2-4- مطالبه‌ی خسارت‌های معنوی زاید بر دیه     81
مبحث سوم : تعزیر و جبران خسارت معنوی     83
2-3-1- معنای تعزیر در لغت و اصطلاح فقه     84
2-3-2- مفهوم و ماهیت تعزیر و جبران خسارت معنوی     85
2-3-3- تعزیر مالی كیفر خصوصی یا جبران خسارت معنوی     87
2-3-4- تعزیر مالی دردهای جسمانی ناشی از جنایت بر جسم ، لطمه به عرض و
خسارت ناشی از سب     88
مبحث چهارم : قصاص ، حد قذف و امكان جبران مالی خسارت معنوی     90
2-4-1- معنای قصاص در لغت و اصطلاح فقه     90
2-4-2- مفهوم و ماهیت قصاص و امكان جبران مالی خسارت معنوی     91
2-4-3- معنای قذف در لغت و اصطلاح فقه     92
2-4-4- ماهیت حد قذف و احكام قذف     93
2-4-5- امكان تبدیل حد قذف به جبران مالی خسارت معنوی     94
2-4-6- ایلاء و خسارت معنوی     95
مبحث پنجم : دیدگاه فقهای اسلام در جبران مالی خسارت معنوی     96
2-5-1- نظریه‌ی عدم جواز جبران مالی خسارت معنوی     96
2-5-2- نظریه مالی     97
2-5-3- نظریه امكان جبران خسارت مالی     97
مبحث ششم : خسارت معنوی دراندیشه‌های حقوق فرانسه    99
2-6-1- اصول نظریه‌ی امكان جبران مالی خسارت معنوی     99
2-6-2- اصول نظریه‌ی امكان جبران خسارت معنوی     105
بخش دوم : جایگاه خسارت معنوی در قوانین موضوعه ایران و فرانسه و مصادیق و روش‌های جبران آن     110
فصل سوم : مطالعه‌ی تطبیقی و مصادیق خاص خسارت معنوی     111
مبحث اول : جایگاه خسارت معنوی در قوانین موضوعه     112
3-1-1- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در قانون اساسی     112
3-1-2- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در مسئولیت مدنی     119
3-1-3- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در حقوق مدنی     125
3-1-4- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در قانون آیین دادرسی كیفری     129
3-1-5- خسارت معنوی در آئین دادرسی مدنی     132
3-1-6- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در حقوق اداری     132
3-1-7- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در قانون مجازات اسلامی     136
3-1-8- موضع قوانین مطبوعات نسبت به ایراد خسارت معنوی     146
مبحث دوم : مصادیق خاص خسارت معنوی در مطبوعات     149
3-2-1- توهین به اشخاص و افترا به وسیله مطبوعات     149
3-2-2- توهین به مقدسات در مطبوعات     153
3-2-3- توهین به مقامات رسمی در مطبوعات     155
3-2-4- خسارت معنوی در رسانه‌ها     156
3-2-5- سوء استفاده از عنوان صاحب پروانه و نام و علامت روزنامه دیگر     156
مبحث سوم : مصادیقی از افعال زیانبار خسارت معنوی     158
3-3-1- تجاوز به حق معنوی پدید آورنده     158
3-3-2- تجاوز به حق مخترع     164
3-3-3- سوء‌استفاده از اسم تجارتی    
3-3-4- سوء استفاده از طرح و مدل‌های صنعتی     
3-3-5- رقابت نامشروع یا رقابت مكارانه     
3-3-6- خسارت تأخیر تأدیه     
3-3-7- بازداشت قانونی     
3-3-8- لطمه به عواطف و احساسات     
3-3-9- غصب نام خانوادگی     
3-3- 10- سلب آزادی     
3-3-11- به هم زدن وصلت     
مبحث چهارم: ایراد خسارت معنوی به جمع نامحصور     
3-4-1- ایراد خسارت معنوی به سندیكاها     
3-4-2-ایراد خسارت معنوی به انجمن‌ها     
مبحث پنجم : كودكان و خسارت معنوی     
3-5-1- مسئولیت كودكان در فقه و حقوق اسلامی     
3-5-2- جبران ضرر و خسارت به عهده ی كیست     
الف ) تقصیر سرپرست     
ب) عدم تقصیر سرپرست     
فصل چهارم : روش‌های جبران خسارت معنوی و افراد مستحق مطالبه‌ی آن     
مبحث اول : راههای جبران انواع خسارت معنوی     
4-1-1- نگاه كلی به روش‌های جبران خسارت معنوی     
4-1-2- انواع جبران خسارت معنوی    
4-1-3- اعاده وضعیت سابق یا روش عینی     
4-1-4- پرداخت غرامت یا جبران خسارت معنوی از راه دادن معادل     
4-1-5- جبران خسارت به روش نمادین و اسمی     
4-1-6- پرداخت غرامت كیفری و تنبیهی     
مبحث دوم :نحوه‌ی ارزیابی و تعیین میزان انواع خسارت معنوی     
4-2-1- نحوه‌ی ارزیابی خسارت معنوی و تفاوت تألم پذیری افراد     
4-2-2- روش تعیین مبلغ جبران خسارت     
4-2-3- ملاك زمان ارزیابی     
4-2-4- ملاك ارزیابی خسارت در فرض تعدد اسباب     
4-2-5- ارزیابی و تقویم خسارت معنوی ناشی از آسیب‌های جسمی    
4-2-6- روش‌های جبران خسارت معنوی در لطمه‌های روحی     
مبحث سوم : مطالبه‌ی خسارت معنوی     
4-3-1- افراد مستحق مطالبه‌ی خسارت معنوی     
4-3-2- مطالبه خسارت معنوی وارده به متوفی از ناحیه‌ی وراث وبازماندگان زیان دیده    
4-3-3- مطالبه‌ی خسارت معنوی وارده قبل ازفوت متوفی     
4-3-4- نظریه‌ی عدم امكان انتقال حق مطالبه‌ی خسارت معنوی به ورثه     
4-3-5- نظریه‌ی انتقال حق مطالبه‌ی ورثه درصورت مطالبه زیان دیده قبل از فوت     
4-3-6- نظریه‌ی امكان انتقال حق مطالبه به ورثه     
4-3-7- دعوای مطالبه‌ی خسارت معنوی ناشی از فوت مجنی علیه ازناحیه وراث     
4-3-8- مطالبه‌ی خسارت معنوی ناشی از جرح منجر به فوت مجنی علیه ازناحیه وراث به عنوان قائم مقام او     
4-3-9- قوانین و رویه‌های قضایی در زمینه‌ی مطالبه جبران خسارت شخصی     
مبحث چهارم : اسباب رفع یا كاهش مسئولیت مدنی در خسارت معنوی     
4-4-1- اسباب معافیت     
4-4-2- قوه قاهره یا حوادث پیش‌بینی نشده     
4-4-3- تقصیر زیان دیده     
4-4-4- رضایت زیان دیده     
نتیجه‌گیری و پیشنهاد     
5-1- نتیجه‌گیری     
5-2- پیشنهادات     
1- فهرست منابع     
الف - كتب فارسی     
ب - پایان نامه‌های فارسی     
ج - قوانین     
د - نشریات فارسی     
2 - كتب عربی     
3 - منابع لاتین     
الف - كتب فرانسه     
چكیده انگلیسی