پایان نامه مسئولیت کیفری ناشی از اختلالات روانی در حقوق جزای ایران

انواع گوناگون اختلالات روانی غیر از جنون از جمله مباحث مطرح در جرم شناسی است که می تواند تأثیر شایان توجهی بر مسئولیت کیفری مجرمان و مبتلایان به این اختلالات و به تبع آن بر حقوق کیفری داشته باشد. مجموعه اختلالات روانی که طیف گسترده ای از انواع بیماری های عصبی - روانی خفیف، متوسط و شدید را در بر می گیرد، معمولاً نتیجه تأثیر عوامل زیستی - روانی - اجتماعی هستند که محیط فردی و اجتماعی شخص را می سازند. ابتلا به این اختلالات از چشم اندازهای گوناگون قابل بررسی و مطالعه است؛ از جمله چشم انداز حقوقی و به ویژه حقوق کیفری. قانون گذار با علم به این مسئله و درک آن همواره درصدد وضع قواعدی متناسب با این پدیده نامیمون برآمده و تدابیری در این رهگذر اندیشیده است. ...

امروز قانون مجازات اسلامی با کشیدن خط بطلان بر قوانین پیشین صرفاً جنون را عامل رفع مسئولیت کیفری معرفی نموده است. این در حالی است که دستاوردهای علوم پزشکی به ویژه روانشناسی و روان پزشکی حاکی از آن است که پاره ای از اختلالات روانی به دلیل سلب قدرت تعلق، درک و اراده از بین برنده مسئولیت کیفری است، عده ای از اختلالات به دلیل تأثیرگذاری و اعمال فشار بر قدرت تعقل، درک و اراده تقلیل دهنده مسئولیت کیفری و برخی نیز به دلیل عدم تأثیر بر درک و اراده فرد، اگر چه سلامت روان او را به مخاطره می اندازد ولی تأثیر بر مسئولیت کیفری او ندارد. لذا بررسی دقیق و همه جانبه قوانین کیفری ایران به ویژه قانون مجازات اسلامی و تطبیق آن با یافته ها و دستاوردهای نوین دانش های روز چون روانشناسی و روان پزشکی در راستای شناسایی مسئولیت کیفری بزهکاران مبتلا به انواع اختلالات روانی و شیوه های مناسب و کارا مواجه با این قبیل بزهکاران امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.

واژگان کلیدی: مسئولیت کیفری تام و نسبی، روان گسیختگی، بزهکاری، بزهدیدگی

اختلالات روانی و جرم

نیروی روانی افراد که بخش مهمی از هویت آنان را تشکیل می دهد، در برگیرنده درک، اراده، فهم، دقت، هوش و ذکاوت، حافظه و عاطفه می باشد که در تعامل با یکدیگر و جهان پیرامونی، زندگی فردی و اجتماعی او را می سازد ولی چنان چه به هر یک از اجزای بر شمرده شده آسیبی وارد گردد، منجر به پریشانی، آشفتگی و ایجاد اختلال روانی در فرد و در نهایت دگرگونی گفتار و کردار او می گردد.

اگر چه نویسندگان گوناگون برای بحث پیرامون انواع اختلالات روانی از دسته بندی های متنوع و متفاوتی پیروی کرده اند؛ در این پایان نامه تلاش گردیده از دسته بندی ارائه شده توسط استاد دکتر دادستان در کتاب روانشناسی جنایی که بیماری های روانی را برای سهولت بررسی به چهار دسته کلی روان گسیختگی، اختلالات خلقی، روان دردمندی و سایر اختلالات روانی تقسیم کرده اند، پیروی گردد.

مفهوم اختلال روانی

اختلال روانی که از بیماری های شایع و گسترده عصر حاضر و بیش از هر چیز دستاورد انقلاب صنعتی و نتیجه ماشینی شدن زندگی انسان هاست؛ دارای مفهوم وسیعی است که ارائه تعریفی مشترک و قابل قبول از آن بسیار دشوار است.

از اختلالات روانی تعاریف متنوعی توسط روانشناسان و صاحب نظران عرصه بهداشت روانی ارائه شده؛ برخی معتقدند چون اختلال به معنی نقص در کار کرد است پس اختلال روانی به معنی نقص در کارکرد روانی می باشد.

ولی عده ای بر این باورند که ورود لطمه به اجزای تشکیل دهنده ی قوای روانی انسان اعم از اراده، هوش، حافظه و... منجر به اختلال روانی و آشفتگی اعمال و رفتار او می گردد.

اختلال روانی عبارت است از شرایط روانی یا جسمانی ویژه ای که با بی سازمانی شخصیتی، ذهنی و هیجانی همراه است و به کارکردهای معمول روان یک فرد به سختی آسیب می رساند.

اختلال روانی عبارت است از ناخوشی ای که خود را به صورت تظاهرات روانی یا رفتاری نشان می دهد و موجب زجر و ناراحتی قابل ملاحظه ای می شود یا عملکرد شخص را مختل می کند. علت آن می تواند اختلالات بیولوژیکی، اجتماعی، روانشناختی، ژنتیکی، بدنی یا شیمیایی باشد. ارزیابی آن براساس میزان انحراف از وضعیت طبیعی (نرمال) صورت می گیرد و هر بیماری علایم و نشانه های خاص خود را دارا است.

تأثیرات اختلالات روانی بزهکاران بر مسئولیت کیفری آن

مفهوم مسئولیت کیفری

واژه مسئولیت در لغت به معنای مورد سؤال و موآخذه قرار گرفتن و پاسخگویی است و دارای اقسامی است؛ از جمله مسئولیت اخلاقی، مسئولیت مدنی و مسئولیت کیفری. از مسئولیت کیفری تعاریف متعددی ارائه گردیده که در واقع همگی بیانگر مسئولیت شخص برای پاسخگویی به آثار ناشی از جرم ارتکابی او می باشد. در زیر به برخی از تعاریف ارائه شده از مسئولیت کیفری اشاره می گردد.

مسئولیت کیفری آن است که شخص کامل از نظر جسمی و روانی، پاسخگوی آثار جرمی باشد که مرتکب شده است.

التزام انسان به تحمل آثار و نتایج افعال مجرمانه ای که از او سر زده است.

مسئولیت کیفری مساوی است با اهلیت کیفری + عمل ناقض قانون. اهلیت کیفری (ظرفیت جنایی و یا مسئولیت کیفری بالقوه) نیز عبارت است از توانایی شخص برای مورد موآخذه و مجازات قرار گرفتن در صورت ارتکاب عمل خلاف قوانین کیفری.

عده ای از حقوق دانان نیز مسئولیت کیفری را از دو دیدگاه تعریف کرده اند؛ اول) انتزاعی و بالقوه؛ دوم) واقعی و بالفعل. مسئولیت در مفهوم انتزاعی به معنای توانایی و صلاحیت شخص است به تحمل پیامدهای ناشی از تخلف خود و در مفهوم واقعی، عبارت است از الزام شخص به پذیرش تبعات جرم ارتکابی و مجازات آن. ...