تحقیق معماری گنبد سلطانیه در گذرگاه هنر

قسمتهایی از متن:

مقدمه :

مزار سلطان محمد خدابنده ( 17- 1204 میلادی ) در سلطانیه , بنایی با گنبد عظیم و محوطه ای كوچك برای مزار . این بنا دارای پوشش دو لایه است ولی خاصیت عینی گنبد آن طور است كه ارتفاع گنبد خیلی كمتر از آنچه كه هست به نظر می رسد .

ساختمان اصلی به صورت هشت گوش بوده در زاویه ها مناره برج مانند زیبائی بنا شده است . د رمورد ساختمانهای متفرقه این دوره می توان از نوشته های جهانگردانی چون ماركوپولو یلهم و روبروك و ابن بطوطه كمك گرفت .

   در نوشته این جهانگردان بناهائی با عظمت و افسانه وار وصف شده است كه هنرمندان غرب توانسته اند با تجسم آن زیباترین آثار نقاشی و ادبی را بیافرینند .

( هنر اسلامی نوشته كارل , جی . دوری ترجمه رضا بصیری ص . 172 . )

  مقبره اولجاتیو در سالطانیه متعلق به 705-713 هجری قمری را می توان نمونه كاملی از ساختمان با گنبد تركیم دانست. این بنا فقط در مدت 9 سال ساخته شده و دارای میفیت و خصوصیات تحسین آمیزی است . این بنا از یك هشت وجهی كه قطر داخلی آن قریب 26 متر و فاصله دو وجه خارجی 42متر تكیل شده است. بر روی این هشت وجهی در بالا ,گنبدی به شكل چمانه بر روی مقطع دایره ای شكل كه قطر آن تقریبا همان 26 متر است قرار گرفته , نوك گنبد تا كف زمین 50 متر ارتفاع دارد این گنبد بر روی ساقه ای مرتفع با ابهت خاص برافراشته شده است .

در بنای گنبد سلطانیه یك روش ساختمانی سرا پا آجری كه در نتیجه از نظر ایستایی بافت روشن و مشخص را تشكیل میدهد اجرا شده است. نقشه داخلی گنبد نیز یك هشت وجهی منتظم است, بر روی هر وجه یك ایوان قرار گرفته این ایوانها در بالا دارای یك طبقه دیگر هستند كه به فضای داخل مشرف می باشند . بین هر ایوان و ایوان دیگر جرز بزرگی قرار دارد و بدین ترتیب بنا از 8 جزر قطور تشكیل شده كه از كف زمین تا ارتفاع زیر گنبد امتداد دارد و در آنجا به وسیله قوسهایی به هم متصل می گردند .

...

تفضیل بنای گنبد عظیم سلطانیه :

این گنبـــد مرتفع كه داخل باروی سلطانیه قرار گرفته بنایی است مثمن ] هشت گوش [ كه طول هــر ضلع آن برابر هشتاد گز بوده و گنبد فراز این بنــا 120 گز ارتفــاع دارد . كه اعجاب و تحسین ارباب فن را برمی انگیزاند .

به مناسبت پایان بنای عظیم سلطانیه قصیده مفصل و معروفی به وسیله شهاب الدین عبداله شیرازی ملقب به وصاف الحضیره در وصف این بنا سروده شده كه در روز افتتاح بنا ] آرامگاه فعلی اولجاتیو [  در حضور سلطان قرائت شده مطلع آن قصیده با این ابیات شروع می شود :

وضع سلطانیه گوئی كه سپری است برین یا بهشتی است مشكل شده بر روی زمین خلد گردونش چه خوانی تو كه درزیب وعلو خود قیاسی نكند عقل نه برآن نه بر این

فلك ازكنگره قلعه اورانگرد                 كله اش از كشش قصر درافتد درحین

و این قصیده مطول با این ابیات به پایان می رسد :

تا بودچرخ معلق به ستون قدرت           تا بود كعبه معظم زره ملت و دین

شهرسلطانیه درسایه چتر سلطان            باد چون فلك و كعبه معمر آمین

سال بر 710 از گه هجرت این شعر        گفته شد روز ایزان زمه فروردین

« نكاتی چند در مورد سلطانیه »

گنبد سلطانیه پس از گنبد مسجد جامع مریم مقدس در فلورانس ایتالیا و مسجد ایاصوفیه استانبول تركیه سومین بنای تاریخی جهان و اولین بنای با عظمت در ایران است قید این نكته ضرورت دارد كه این بنا در دوران برپائی خود قرن هفتم اولین بنای عظیم در جهان بوده ، معماری گنبد از نظر عظمت و ابعاد منحصر به فرد بوده و نمونه بدیعی از یك آزمایش موفق معماری بوده است .

...

با سایز فونت 14 حاوی 59 صفحه